١٤- وضعيت ارتش عراق از نظر تعداد نفرات، يگان‏ها، لشكرها، تجهيزات و تسليحات نظامى در آغاز هجوم به ايران چگونه بود؟

اگر چه آمار متفاوت و مختلفى در اين زمينه وجود دارد، اما در مجموع و بر اساس اطلاعات به دست آمده از طريق اسناد، اطلاعات فرماندهان اسير عراقى و... استعداد ارتش بعث عراق، قبل از انقلاب اسلامى به شرح زير بود:نيروى زمينى: ١٧٥٠٠٠ نفرنيروى هوايى و پدافند هوايى: ٢٢٠٠٠ نفرنيروى دريايى: ٦٠٠٠ نفرپليس و گارد مرزى: ٥٣٠٠٠ نفرچريك مسلح: ٦٠٠٠ نفرنيروهاى نظامى عراق در قالب ٣ سپاه (اول، دوم، سوم)، شامل ٤ لشكر پياده، ٣ لشكر زرهى، ٢ لشكر مكانيزه و ١٢ تيپ مستقل، سازمان يافته بودند.به دنبال تصميم صدام براى حمله به ايران در سال ١٣٥٩، ظرف مدت كوتاهى استعداد ارتش را به شرح زير افزايش داد:نيروى زمينى: ١٩٥٠٠٠ تا ٢٢٠٠٠٠ نفرنيروى هوايى و پدافند هوايى: ٢٥٠٠٠ نفرنيروى دريايى: ٧٠٠٠ نفرپليس و گارد مرزى: ٤٢٠٠٠ نفرچنان كه ملاحظه مى‏شود ارتش عراق قبل از جنگ، سازمان رزم خود را توسعه و گسترش داد و تغييرات زير را ايجاد كرد:- تأسيس لشكر ١٢ زرهى.- تأسيس لشكر ١١ پياده با برداشت ٣ تيپ از نيروى پليس.- افزايش ١٢ تيپ مستقل به ١٥ تيپ با احضار متولدين سال‏هاى ١٩٤٩ تا ١٩٥٧.نيروى فوق در قالب ٣ سپاه (اول، دوم، سوم) شامل ١٢ لشكر، متشكل از ٥ لشكر زرهى، ٢ لشكر مكانيزه و ٥ لشكر پياده و همچنين ٣ تيپ نيروى مخصوص و نيروهاى گارد رياست جمهورى و حدود ٢٠ تيپ مرزى سازمان يافته بود. استعداد نيروى جيش الشعبى عراق نيز حدود نيم ميليون نفر برآورد مى‏شد كه تا سقف يك ميليون نفر قابل افزايش بود.نيروى هوايى ارتش عراق با ٩ پايگاه هوايى و ١٤ اسكادران هواپيماى شكارى - بمب افكن و ترابرى، داراى ٣٦٦ هواپيماى نظامى، ٤٠٠ هلى كوپتر و همچنين ٤٠٠ توپ ضد هوايى و چند تيپ موشكى زمين به هوا بود. اين نيرو داراى ٨٧٢ نفر خلبان عملياتى بود كه از اين تعداد حدود ٤٥٠ نفر آنها قادر به پرواز با هواپيماهاى جنگنده بودند.نيروى دريايى عراق در دو پايگاه اصلى در بصره و ام‏القصر استقرار داشت. تيپ ٧٧ متشكل از چند مين روب و ٤ كشتى كوچك پياده كننده نيرو در بندر بصره و تيپ هفتم دريايى متشكل از قايق‏هاى موشك انداز كه در بندر ام‏القصر مستقر بودند.تانك‏ها: ٣١٠٠ تانك شامل: تانك ٢٧ - T ساخت شورورى حدود ٤٠٠ دستگاه؛ تانك ٢٦ - T ساخت شوروى حدود ١١٠٠ دستگاه؛ تانك ٥٥ - T ساخت شوروى حدود ١٤٠٠ دستگاه؛ تانك ٤٥ - T ساخت شوروى حدود ١٠٠ دستگاه؛ تانك ٦٧ - PT حدود ١٠٠ دستگاه.نفربرها: ٢٣٠٠ نفربر شامل: نفربر زرهى ١ - BMP ساخت شوروى ٥٠٠ دستگاه؛ نفربر زرهى THP - VER ساخت فرانسه ١٠٠ دستگاه؛ ساير نفربرهاى زرهى حدود ١٧٠٠ دستگاه.توپخانه: توپخانه صحرايى با ١٥٠٠ قبضه توپ شامل توپ‏هاى ١٣٢،١٣٠، ١٥٢ و ١٦٠ ميلى‏مترى هويتزر ساخت شوروى؛ توپ هويتزر ٦٥ - M ساخت ايتاليا، توپ ١٠٠ ميلى مترى خود كششى و ٧٥ ميلى مترى ساخت شوروى.ضد هوايى: حدوئد ٤٠٠ توپ ضد هوايى شامل توپ‏هاى ٨٥، ٢٥،٣٧،٥٧ و ١٠٠ ميلى مترى ساخت شوروى. موشك‏هاى ضد هوايى با برد نزديك و بلند شامل حدود ٦٠ موشك سام ٧ و سام ٩ و حدود ٧٠ موشك با برد بلند شامل موشك‏ها سام ٢، سام ٣، سام ٦ و دو سكوى پرتاب موشك ساخت شوروى.هواپيماها: ٣٦٦ هواپيماى جنگنده، شامل: ميگ ٢٤،٢٣،٢١ و ٢٥ ساخت شوروى؛ ميراژ فرانسوىF-IQES (چهل و پنج فروند)؛ توپولف ١٦ و ٢٢ و سوخوى ٧ و ٩ ساخت شوروى.هلى كوپترها: ٤٠٠ فروند (جنگى و ترابرى) شامل ٢٤ - MI ساخت شوروى و ٣٤٢٦A فرانسوى.همچنين تعدادى موشك هوا به هواى پيشرفته ٢ - AA و AS - R ساخت شوروى؛ موشك‏هاى ماژيك و اگزوست فرانسوى؛ چند فروند ناوچه رزمى و موشك انداز؛ قايق‏هاى توپ‏دار و كشتى؛ سلاح‏هاى سبك شامل تفنگ‏هاى ٦٢ / ٧ ميلى مترى؛ خمپاره انداز ١٢٠ و ٨٢ ميلى مترى و موشك انداز آرپى جى ٧ و... از ديگر تجهيزات نظامى عراق به شمار مى‏روند.تأمين كننده اصلى تسليحات عراق پيش از جنگ، اتحاد جماهير شوروى سابق بود كه حدود ٧٥ تا ٨٠ درصد تجهيزات نظامى اين كشور را تأمين مى‏كرد. پس از شوروى، فرانسه، چكسلواكى سابق، سوئد، برزيل و در دوران اخير، امريكا و انگليس از ديگر صادر كنندگان اسلحه به عراق به شمار مى‏رفتند.در سال ١٣٥٨ (١٩٧٨) عراق يك ميليارد و ١٢٢ ميليون دلار و در سال ١٣٥٩ (١٩٧٩) بيش از يك ميلياد و ٢٠٠ ميليون دلار براى خريد اسلحه پرداخت.تا سال ١٣٥٨ حدود ١٢٠٠ مستشار روسى و اروپاى شرقى و ١٥٠ مستشار كوبايى در ارتش عراق خدمت مى‏كردند و در حدود پنج هزار افسر عراقى در اتحاد شوروي آموزش مي ديدند.